Ochrona kłosa pszenicy i innych zbóż jest bardzo ważnym elementem walki o ilość i jakość plonu. Wyprodukowane ziarno musi spełniać parametry jakościowe, przede wszystkim musi być zdrowe. Bardzo groźną chorobą zbóż, która może doprowadzić do redukcji plonu oraz pogorszenia jakości ziarna jest fuzarioza kłosów.
Fuzarioza kłosa atakuje wszystkie zboża. Najgroźniejsza jest infekcja w fazie kwitnienia zbóż. Sprawcami fuzarioz są grzyby z rodzaju Fusarium culmorum, Fusarium graminearum, Fusarium avenaceum, Microdochium nivale. Źródłem infekcji są porażone ziarniaki, zimujące w resztkach pożniwnych roślin zarodniki grzyba, samosiewy zbóż lub grzybnia w glebie. Sąsiadujące plantacje zainfekowane są przez zarodniki roznoszone powietrzem oraz kroplami deszczu. Choroba rozwija się w szerokim zakresie temperatur – od 17 do 25℃ przy wysokiej wilgotności powietrza utrzymującej się ponad jedną dobę.
Objawy choroby
Rozwój fuzariozy objawia się bieleniem poszczególnych pięterek w kłosie, żółknięciem plewek oraz występowaniem charakterystycznego pomarańczowego lub różowego nalotu grzybni. W zależności od odmiany i sprzyjających infekcji warunków pogodowych stopniowo bieleje cały kłos. Porażone ziarniaki skażone mykotoksynami są mniejsze i lżejsze, co przekłada się na zmniejszenie plonu oraz masy tysiąca ziaren. Sprawcy fuzariozy kłosów mogą we wczesnych fazach rozwojowych zbóż powodować inne choroby: zgorzel siewek, fuzaryjną zgorzel podstawy źdźbła i korzeni oraz fuzariozę liści. Nasiona porażone fuzariozą nie nadają się na materiał siewny.
Skutki pojawienia sie fuzariozy kłosów
Fuzariozy kłosów mogą powodować znaczną obniżkę plonów, szczególnie pszenicy i pszenżyta, mniejszą masę tysiąca ziaren, zdrobnienie i pomarszczenie ziarna. Grzyby powodujące fuzariozę pogarszają jakość ziarna poprzez gromadzące się w nim mykotoksyny, które są szkodliwe dla ludzi i zwierząt. Mykotoksyny fuzaryjne to związki z grup trichotecenów, fumonizyn oraz moniliformina i zearalenon. Trichoteceny obejmują około 150 związków o zbliżonej budowie cząsteczkowej, a wśród nich najważniejsze mykotoksyny to toksyna T-2, HT-2, deoksyniwalenol, niwalenol i fuzarenon. Deoksyniwalenol należy w Europie Środkowej do najczęściej występujących mykotoksyn w zbożach. U zwierząt związki te mogą powodować: zanikanie łaknienia, syndrom wymiotny, choroby skóry oraz poronienia. U ludzi mogą wykazywać działanie kancerogenne (mutageneza), uszkadzać nerki, wątrobę, włosowate naczynia krwionośne oraz być przyczyną bezpłodności. Dlatego jeżeli jest to możliwe należy dołożyć wszelkich starań, aby nie dopuścić do występowania grzybów, które mogą wytwarzać mykotoksyny.
Jak zapobiegać i zwalczać?
Skuteczne zwalczanie fuzarioz zapewnia integracja metod ochrony:
- właściwy płodozmian, zmianowanie – unikanie monokultur,
- staranna uprawa przedsiewna,
- siew odmian o podwyższonej odporności,
- zaprawianie ziaren zaprawą ukierunkowaną na zwalczanie fuzarioz,
- odpowiednia ilość wysiewu i nawożenie – wyleganie sprzyja występowaniu fuzariozy,
- wykonanie zabiegu fungicydowego odpowiednim fungicydem po wykłoszeniu, gdy prognozy pogody zapowiadają opady, jest wysoka temperatura i wilgotność powietrza.
autor: Krzysztof Domagała
Źródło: Fuzariozy w uprawie pszenicy. Zespól autorów. Uniwersytet Rolniczy w Poznaniu – wydawnictwo Krajowej Federacji Producentów Zbóż
ŚODR w Modliszewicach
