Maj powszechnie uważa się za najpiękniejszy miesiąc w roku – „Najpiękniejszy miesiąc – maj!”. Jego uroki opiewały pokolenia poetów. Maj to czas ogólnej wesołości, zachwytu nad pięknem otaczającej człowieka przyrody. W tym czasie życie wsi rozkwita na dobre, wyrywając się całkowicie z zimowego odrętwienia. W polskiej tradycji kościelnej maj jest miesiącem poświęconym Matce Bożej. Potocznie mówi się, że jest to miesiąc maryjny. Tradycję zapoczątkowano w XIII-wiecznej Hiszpanii, gdy to zbierano się przy obrazie Matki Bożej, przynoszono kwiaty i śpiewano na jej cześć Magnificat. Około 1725 r. ustalono sposób obchodzenia nabożeństw majowych. Do połowy XVII w. majówki odprawiano głównie w klasztorach, z czasem zwyczaj ten przejęły kościoły parafialne, a następnie zaczęto śpiewać pieśni maryjne przez cały maj po wsiach pod krzyżami i figurkami Matki Bożej.
Maj nieodłącznie kojarzy nam się z kilkoma świętami, zakorzenionymi głęboko w świadomości Polaków. Początek maja to trzy ważne święta: 1 maja – Międzynarodowe Święto Pracy, 2 maja – Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, 3 maja – Święto Konstytucji 3 Maja. W dniu 4 maja swoje święto obchodzą strażacy, jakże żywo związani z polską wsią. W maju przypada także często Święto Zesłania Ducha Św., znane też jako Zielone Świątki, które od 110 lat w tradycji polskiej wsi obchodzi się również jako Święto Ludowe. 26 maja przypada Dzień Matki, a 27 maja – Dzień Samorządu Terytorialnego.
Maj, to także czas matur, co zbiega się z kwitnieniem kasztanowców.
W maju organizuje się także wiele imprez plenerowych, targów, pokazów polowych, majówek, festynów. Jest to też najpopularniejszy okres organizacji uroczystości I komunii św. W tradycji rodzinnej od maja rozpoczyna się sezon grillowy.
W polu
Prowadzimy w dalszym ciągu obserwacje na występowanie oprzędzików. Gdy rośliny mieszanek strączkowo-zbożowych osiągną wysokość 10-15 cm, w przypadku zachwaszczenia dokonujemy oprysku herbicydem. Na plantacjach łubinów możemy przystąpić do pogłównego zwalczania chwastów jednoliściennych (perz, chwastnica, owies głuchy). Koniec kwietnia i maj to czas strzelania w źdźbło w zbóż ozimych, a później jarych. W pełni krzewienia trwa proces budowania kiosków w kłosie, czyli budowania kłosa na długość i jednocześnie w kioskach tworzą się zawiązki kwiatków, czyli przyszłego ziarna. Proces budowania wielkości kłosa trwa tylko do końca krzewienia. Wraz z rozpoczęciem strzelania w źdźbło w roślinach rozpoczynają się procesy redukcyjne, polegające na odrzucaniu najsłabszych pędów (przyszłe niedogony) oraz kłosów (skracanie kłosa przez redukcję kiosków). Odbywa się to w myśl zasady: im mniej składników pokarmowych (wszystkich niezbędnych) i wody, tym więcej pędów i kiosków będzie odrzuconych – zredukowanych. Składniki pokarmowe i woda ze zredukowanych organów są dostarczane do pędów, które pozostają. W ten sposób rośliny reagują na wszelkie niedobory, co szczególnie widoczne jest w latach suchych i przy wyraźnych deficytach pokarmowych.
Sam okres przejścia z fazy krzewienia do strzelania w źdźbło jest określany, jako jeden z okresów krytycznych pod względem zaopatrzenia w wodę i azot. Dlatego przed tym okresem zboża powinny być zasilone azotem. W praktyce określa się to, jako druga wiosenna dawka. Stosować należy azot w końcu krzewienia, tak, aby w momencie strzelania w źdźbło był on już dostępny w glebie (nawozy stałe) lub w momencie, kiedy na plantacji pojawiają się pierwsze oznaki strzelania w źdźbło (nawozy płynne).
Początek strzelania w źdźbło to także okres, w którym bardzo efektywne jest stosowanie dokarmiania dolistnego magnezem i mikroelementami w połączeniu z mocznikiem. Taki układ nawozów jest szczególnie polecany w przypadku spodziewanych wysokich plonów oraz przy niedoborach magnezu i mikroelementów.
Początek strzelania w źdźbło to także okres zapobiegania łamliwości podstawy źdźbła i pierwszy etap zwalczania mączniaka.
Sad przydomowy
W sadach, gdzie prowadzona jest chemiczna ochrona drzew przez cały okres wegetacji, dobór preparatów i terminarz stosowania należy ustalać zgodnie z obowiązującym Programem Ochrony Sadów i Jagodników. Wymieniony Program zawiera także informacje o Integrowanej Produkcji Owoców – metodzie ograniczającej stosowanie chemii w sadach, uwzględniającej ochronę środowiska naturalnego oraz zdrowia konsumentów.
Należy prowadzić formowanie koron młodych drzew, zmierzające do uzyskania szerokich kątów między przewodnikiem a rozgałęzieniami – przez stosowanie rozporek na najmłodszych pędach oraz przyginanie i przywiązywanie do poziomu młodych pędów zdrewniałych.
Do zwalczania gąsienic zjadających liście można zastosować Biobit – preparat bakteryjny, który jest preparatem bezpiecznym dla wykonującego zabiegi, nie ma okresu karencji. Może być stosowany w ogrodzie, gdzie w pobliżu drzew owocowych rosną warzywa lub przebywają zwierzęta gospodarskie.
Warzywnik
W ciągu miesiąca wykonuje się wysiew do gruntu wielu gatunków warzyw przeznaczonych na zbiór letni oraz do zimowego przechowywania.
- Prowadzi się prace pielęgnacyjne, głównie odchwaszczanie i po wschodach przerywkę zbytnio zagęszczonych roślin.
- Sadzi się rozsady kapust, kalafiorów, buraków, sałat, selerów.
- W drugiej połowie miesiąca wysadza się rozsady gatunków ciepłolubnych, pomidorów, papryki, ogórków i innych warzyw dyniowatych, kukurydzy.
- Pomidory wysokich odmian najlepiej od razu palikować i podwiązywać.
- Sieje się do gruntu nasiona ogórków i innych warzyw dyniowatych, kukurydzy, fasoli na suche nasiona i fasoli szparagowej. Chcąc uzyskać ciągły zbiór fasoli szparagowej trzeba ją wysiewać sukcesywnie co 14 dni.
- Czas pozostawiania osłon z włókniny lub folii perforowanej na uprawach jest uzależniony od warunków pogody, od gatunku warzywa i fazy rozwojowej. Zdejmowanie folii lub włókniny najlepiej wykonać w pochmurny dzień lub wieczorem. Orientacyjny czas przykrycia włókniną wynosi:
– sałata, kapusta wczesna, kalafiory, kalarepa – 3-4 tygodnie,
– marchew, rzodkiewka, zioła – do 5-10 cm wysokości roślin,
– ogórki, cukinia, truskawki – do czasu kwitnienia,
– papryka – bez ograniczenia.
Ogród
Maj to miesiąc kwitnienia większości krzewów ozdobnych, m.in.:
– Berberys zwyczajny – krzew do 1-2 m wysokości, kwiaty żółte, o sezonowych, czerwonych liściach. Owoce czerwone, dekoracyjne, długo utrzymują się na pędach. Doskonały na żywopłoty cięte i nieformowane.
– Jabłoń purpurowa – drzewko około 2 m wysokości, kwiaty czerwone i różowe. Wymaga żyznych i przepuszczalnych gleb.
– Karagana syberyjska – krzew około 2 m wysokości, kwiaty żółte.
– Lilak pospolity (popularnie: bez) – krzew do 5 m wysokości, kwiaty od białej do ciemno-fioletowej barwy.
– Mahonia pospolita – niski zimno-zielony krzew do 1 m wysokości o kwiatach żółtych, a od lata pokryty niebieskimi owocami. Doskonały na niskie, formowane żywopłoty.
– Migdałowiec trójklapowy – krzew lub drzewo o 1-2 m wysokości, o kwiatach różowych, wymaga gleb żyznych, dobrze nasłonecznionych, a także okrywania, gdyż w czasie ostrych zim przemarza. Najładniej wygląda na trawnikach – pojedynczo.
– Pigwowiec japoński – krzew o wysokości 1 m, o kwiatach pomarańczowych, jest nie tylko dekoracyjny, lecz i pożyteczny. Może rosnąć na niezbyt żyznych glebach, dobrze znosi półcień i nasłonecznienie.
– Porzeczka krwista – krzew około 1-2 m wysokości, kwiaty koloru czerwonego. Rosną na każdej glebie, tylko niezbyt suchej i jałowej. Można sadzić w miejscach zacienionych.
– Tawuła wczesna – krzew 1-2 m, kwiaty białe bardzo efektowna, odporna na mróz i suszę. Skromne wymagania glebowe- na różnych glebach.
– Głóg dwuszyjkowy – krzew lub drzewo około 2 m o kwiatach białych, różowych, czerwonych.
– Kalina koralowa – krzew do 2 m, kwiaty białe. Gleba wilgotna, dość żyzna, źle znosi mróz.
– Tamaryszek drobnokwiatowy – krzew 1-2 m wysokości, kwiaty różowe bardzo drobne, ale gęsto zebrane w kłosy, dające wrażenie mgiełki. Wymaga dużo światła, ale jest odporny na zasolenie gleby.
– Złotlin japoński – krzew 1-2 m wysokości, kwiaty żółte, niewymagający.
– Różaneczniki – krzewy zimno-zielone o dużych skórzastych liściach, wysokość 1-3 m, kolory: biały, fioletowy, różowo-fioletowy, szkarłatno-czerwony, jasno-lila, ciemno-lila, różowy, czerwony. Gleba zasobna, próchnicza.
Zalecenia przy uprawach roślin metodami ekologicznymi:
- Zboża przed zachwaszczeniem chronimy bronowaniem, zaczynając od fazy krzewienia (3-4 listki) do strzelania w źdźbło. Możemy czynić to jeden raz lub kilkakrotnie.
- Przy ostatnim bronowaniu robimy wsiewkę w zboża koniczyny lub mieszanki koniczyny z trawami.
- Przy prawidłowym płodozmianie i agrotechnice z zachwaszczeniem nie ma problemu, jest tylko w okresie przestawiania na metody ekologiczne, jednak w ciągu 3-5 lat dojdzie do równowagi.
- Chwasty to zioła leczące glebę, średnio w warstwie ornej na 1m2 jest wiele tysięcy nasion, które by wykiełkować na odpowiedni moment, mogą czekać powyżej 30 lat, kiełkują, kiedy gleba sobie tego życzy, np. komosa kiełkuje wtedy, gdy w glebie jest nadmiar siarki i azotu (obornik świński).
- Metody biologiczne ochrony przez szkodnikami:
– na owocówkę śliwkóweczkę i jabłkóweczkę można stosować pułapki feromonowe lub Spruzit Flüsing,
– na mszyce również możemy stosować Spruzit.
Pasieka
W maju w rodzinach pszczelich kończy się wymiana pszczół na młode. Rozpoczyna się szybki rozwój rodzin pszczelich. Trzeba zatem systematycznie poszerzać gniazda, dodawać ramki z węzą, wstawiając je pomiędzy ostatnią ramkę z czerwiem a ramkę kryjącą. W miarę rozwoju rodzin zakładamy nadstawki oddzielone od rodni kratą odgrodową. W silnych rodzinach, zwłaszcza, gdy mają one starsze matki, mogą w II połowie maja wystąpić nastroje rojowe. Aby temu zapobiec, dajemy węże do budowy i zwiększamy wentylację ula. Nastrój rojowy zwalczamy przez zrywanie mateczników lub tworzenie odkładów. Przenosimy wtedy starą matkę z częścią młodych pszczół do nowego ula. Przy wczesnej wiośnie w maju możemy przystąpić do pierwszego miodobrania. Maj to miesiąc wytężonych prac w pasiece, decydujący często o powodzeniu całego sezonu.
Ciekawostki na temat pszczół: http://uratujpszczole.pl/ciekawostki_o_pszczolach
W lesie
W maju wciąż zakwitają kolejne gatunki drzew, krzewów i roślin zielnych, między innymi konwalia – symbol miesiąca. W podmokłych olszynach pachną kwiaty czeremchy. Na drzewach i krzewach rozwijają się delikatne, jasnozielone liście, najpóźniej na dębach i robiniach, zwanych pospolicie akacjami. Wcześniej kwitnące gatunki, np. topole – rozsiewają już nasiona opatrzone białym puchem.
Większość ptaków składa jaja, a duże ssaki (sarny i jelenie) zamieszkujące lasy rodzą młode. Chrabąszcze majowe – groźne szkodniki drzew liściastych – wylęgają się z zimujących w glebie pędraków i rozpoczynają loty. Wiele szkodliwych owadów leśnych składa jaja na liściach drzew.
W maju powinniśmy zakończyć sadzenie drzew z wyjątkiem terenów górskich oraz kiedy sadzimy sadzonki w pojemnikach (z zakrytym systemem korzeniowym). Są one znacznie droższe, ale można je sadzić przez okrągły rok. W maju na ogół nie wykonujemy już cięć pielęgnacyjnych, ze względu na liczne występowanie wielu gatunków owadów, dla których ścięte drzewa są znakomitym miejscem do składania jaj i rozwoju larw.
Przysłowia na maj:
Jeśli pierwszy maja płacze, będą chude klacze.
Choć dziś Atanazy (2) pal w piecu dwa razy.
Na świętego Zygmunta (2) wybieraj zboże z kąta.
Deszcz w świętego Floriana (4) – skrzynia groszem napchana.
Od świętego Florka daj chleba do worka.
Kiedy poleje na świętego Floriana, potrwa czas jakiś pogoda zakichana.
Jak się zasieje len w świętego Stanisława (8), to tak urośnie jak trawa.
Na św. Stanisława rośnie koniom trawa.
Pankracy, Serwacy i Bonifacy (12-14) – źli na ogrody chłopacy.
Pankracy, Serwacy, Bonifacy chłodem się znaczą i zwykle płaczą.
Na świętego Izydora (15) na bociana pora.
Od świętej Zosi (15) żyto się kłosi.
Święta Zofija kłosy rozwija.
Gdy w Zofię zboże do pasa, na zimę chleb i okrasa.
Weronika (17) chustę zrzuci, wiosna od nas się odwróci.
Kto sieje jęczmień na Urbana (19), będzie pił wino ze dzbana.
Pogoda na Urbana, deszcz na Wita, to dobrze na żyta.
Na świętego Urbana wszystka rola zasiana.
Maria Magdalena (29) zwykle rada, gdy deszcz pada.
Gdy na Magdalenę pogoda, to wygoda, gdy zaś słota, to lichota.
Jeśli się w maju śnieg zdarzy, to lato dobrze wyparzy.
Jak burze w maju częste, to snopki w żniwach gęste.
Gdy maj mglisty, obraz lata dżdżysty.
Gdy w maju żołądź dobrze okwita, rok urodzajny zawita.
Kiedy w końcu maja deszcz, to jak za kołnierzem kleszcz.
Póki w maju wiatr z północy, ma się u nas zimno w nocy.
Gdy się w maju pszczoły roją, takie roje w wielkiej cenie stoją.
Gdy w maju plucha, w czerwcu posucha.
Częste w maju grzmoty rozpraszają chłopom zgryzoty.
Kiedy maj zimny, a w czerwcu pada, gospodarz pełne stodoły posiada.
Chłodny maj – dobry urodzaj.
Jak w maju zimno, to w stodole ciemno.
Grzmot w maju sprzyja urodzaju.
Niedługo trwa deszcz majowy, tyle, co łzy młodej wdowy.
Grzmot w maju nie szkodzi, sad dobrze obrodzi.
Majowe błoto, więcej niż złoto.
Deszcz majowy – czyste złoto! Chłopie, pospiesz się z robotą.
Ślub majowy – grób gotowy.
Do świętego Ducha nie zdejmuj kożucha, i po świętym Duchu chodź czasem w kożuchu.
Wtedy ludzie przyszłość zgadną, gdy Zielone Świątki w grudniu przypadną.
Do Zielonych Świątek najlepszy od krów wziątek.
Jeśli w Świątki deszcz pada, wielką biedę zapowiada.
Nie miała baba kłopotu, kupiła sobie prosię.
Opracowanie: Grzegorz Wysocki WIR
Źródło: Kalendarz Rolników, Wydawnictwo Duszpasterstwa Rolników; Etnografia Lubelszczyzny – cykl roczny w życiu wsi; wycinki prasowe; materiały własne , WIR
